ماهنامه گزیده مدیریت
پیاپی 176 (فروردین 1395)

مدیریت ایران زمین در گذر تاریخ سعدی در مدیریت گرت مملکت باید آراسته مده کار معظم به نوخاسته نوشته دکتر محمد ابراهیم محجوب دیباچه در آموزه های مدیریتی پیوسته گفته می شود مدیر سه مسئولیت اصلی دارد: 1- تصمیم گیری صحیح در لحظه صحیح در جهت منافع و ماموریت سازمان، 2- مراعات اخلاق حرفه ای، 3- پاسداری و تقویت سرمایه انسانی سازمان. شرح و تفصیلات مربوط به این آموزه ها و دیگر مهارت های مورد نیاز در مدیریت، موضوع درس کلاس های رسمی دانشگاه ها و دیگر دوره های آموزشی است. اما به جرات می توان گفت در بیرون از محیط دانشگاه، خاصه در حوزه ادبیات و تاریخ، پندها و آموزه هایی می توانیم پیدا کنیم که در هیچ یک از متون درسی دانشگاهی یافت نمی شوند. در شماره 59 ماهنامه گزیده مدیریت تیر 1385 مطلبی با عنوان «رهبری در ادبیات» به ترجمه همین قلم چاپ شد که مضمون آن به نقش آموزه های ادبیات کلاسیک در آموزش مدیران و رهبران اشاره داشت. بن مایه مطلب، حاصل مصاحبه ای بود که دایان کوتو ویراستار ارشد مجله هاروارد بیزنس ریویو با جوزف بادارکو استاد اخلاق کاروکسب در مدرسه بازرگانی هاروارد انجام داده بود. بادارکو در این مصاحبه می گوید آموزه های برگرفته از ادبیات به همان اندازه کتاب های درسی رشته تخصصی مدیریت می توانند مفید و کاربردی باشند. به نظر او برخلاف نوشته های مدیریتی معاصر که بی امان بر کوس کامیابی می کوبند، ادبیات کلاسیک بی هیچ گذشتی واقع گرا است. وقتی رهبران میدان کاروکسب با چالش های چهره های ادبی آشنا می شوند وضع خویش را بهتر می فهمند. ما به زندگی درونی رهبران توجه بسیار کمی داریم. به نظر می رسد در درس های مدارس بازرگانی، مدیر بسان خرگوش آزمایشگاه پنداشته می شود که می توان رفتارش را با تنظیم محیط زندگیش کنترل کرد. اما این رفتارگرایی کافی نیست. ادبیات می گوید رهبران برای این که کامیاب شوند باید بیش تر درباره خودشان بدانند.

مصاحبه مذاکرات بین المللی دروازه ورود به بازارهای جهانی مذاکره و جلسه یکی از نقش های بسیار مهمی است که مدیران بخش قابل ملاحظه ای از وقت خود را به آن اختصاص می دهند. مذاکره اساسا فرایندی گفتگو محور است بر روی یک موضوع مشخص، در جهت رسیدن به اهداف فردی یا سازمانی از طریق توافق. مذاکره اهمیت بیش تری پیدا می کند وقتی در سطحی بالاتر و بین المللی باشد. امروزه کتاب ها و مقالات زیادی در خصوص اهمیت و استراتژی های مدیریت مذاکرات بین المللی و باید ها و نبایدهایش نوشته شده است. اما هنوز هم بسیار کم هستند افرادی که تجربه و دانش کافی در مدیریت مذاکره بین المللی داشته باشند. در شرایطی که بیش تر سازمان های ایرانی خود را برای شرایط پس از رفع تحریم ها آماده می کنند، نقش و اهمیت مذاکرات بین المللی برای ورود به بازارهای جهانی و همچنین ورود شرکت های خارجی به ایران دو چندان می شود. از این رو در این شماره مجله گزیده مدیریت فرصتی فراهم شد که با جناب آقای دکتر مسعود حیدری یکی از کارشناسان به نام و خبره در زمینه مذاکرات بین المللی به گفتگو بنشینیم و در مورد اصول و فنون مذاکرات بین المللی نظر ایشان را جویا شویم.

نگاهی راهبردی به مسئولیت اجتماعی سازمان دکتر امین وکیل باشی مسئولیت اجتماعی سازمان مقوله ایی متداول و در عین حال ناملموس این روزهای دنیای کسب و کار است. در سال های اخیر مسئولیت اجتماعی سازمان از موضوعات اصلی در نشست های بین المللی اقتصادی و اجتماعی جهان از جمله اجلاس جهانی اقتصاد در داووس بوده است. اما علیرغم تمام این تلاش ها هنوز هم بسیاری از سازمان ها در سرتاسر گیتی با این مقوله آشنایی کافی نداشته یا درک درستی از آن ندارند. این حکایت در کشورهای کم تر توسعه یافته از جمله ایران مصداق بیش تری دارد. فقط معدود کشورهای پیشرفته در دنیا هستند که مسئولیت اجتماعی سازمان را تبدیل به استانداردی برای فرایندهای عملیاتی شرکت هایشان کرده باشد. از این رو تلاش شده است در این مقاله با رویکردی راهبردی گام هایی عملی برای توسعه مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان ارائه شود.

با مدیران در سازمان های ایرانی مدیران ایرانی و توسعه پایدار مدنظر قرار دادن محیط زیست روندی است که در نیمه قرن دوم و پس از جنگ دوم جهانی افزایش پیدا کرد است. اما به جرات می توان اذعان داشت اجماع جهانی در اوایل دهه هفتاد میلادی در کنفرانس محیط زیست انسانی در استکلهم شکل گرفت. این کنفرانس، نخستین تلاش جهانی برای بررسی وضعیت محیط زیست در مقیاسی وسیع بود. از آن تاریخ به بعد گفتمان حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار جای خود را در دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و تشکیلات اجرایی کشورها باز کرد. در میان نقش سازمان ها و شرکت ها در پیشبرد مفهوم توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفته است. مفاهیمی چون مسئولیت اجتماعی، توسعه پایدار کسب و کار، کسب و کارهای سبز و غیره وارد ادبیات مدیریت چه در حوزه آکادمیک و چه در حوزه اجرایی شده است. اما همچنان بعد از گذشت بیش از 40 سال از جنبش مدرن و جهانی حفاظت از محیط زیست، شاهد آثار بسیار مخرب زیست محیطی در ایران هستیم. آثار این بی توجهی را می توان در بروز پدیده های نظیر کم آبی و خشکسالی، گرد و غبار (به خصوص با منشا محلی)، از دست رفتن دریاچه ها، تالاب ها و زیست گاه های خشکی، آلودگی مفرط رودخانه ها و نیز آلودگی هوای شهرها مشاهده کرد. اگر تا پیش از این تصور می شد که حفاظت از محیط زیست موضوعی حاشیه ای و غیرضروری است، امروز شکی باقی نمی ماند که انهدام آن، می تواند به نابودی زندگی بیانجامد. اما متاسفانه در کشور ما علی رغم وجود بستر تئوریک چندان در مقام عمل موفق به به کارگیری این نوع رویکردها و راهکارها نبوده ایم. از این رو در بخش با مدیران این شماره، نظر تعدادی از مدیران و صاحب نظران را جویا شدیم و از آن ها سوال کردیم «با توجه به همه مشکلات محیط زیست ی در کشور نقش مدیران کشور را در جلوگیری از تخریب بیش تر و بهبود محیط زیست و توسعه پایدار چه می دانند؟ و چالش های پیشروی سازمان های ایرانی برای به کارگیری مفاهیم فوق را چگونه ارزیابی می کنند؟» صاحب نظران در این باره اظهار نظر می کنند.

خانه را خراب نکنیم! نوشته فاطمه شفیعی و علی بیتاژیان در این نوشتار بر آنیم تا به دو پرسش اساس پاسخ گوییم: چرا باید محیط زیست خود را مدیریت کنیم؟ و چگونه؟ اما برای پاسخ گویی به پرسش های فوق نخست نیاز است به طور صریح و روشن در خصوص مدیریت محیط زیست و تاریخچه آن مقدمه ای داشته باشیم. تفاوت مدیریت محیط زیست با مدیریت سایر سازمان های دولتی و غیردولتی در بین شاخه های گوناگون مدیریت، چه الگویی برای مدیریت بر محیط زیست مناسب تر است؟ آیا همان گونه که سایر سازمان ها اعم از دولتی و غیر دولتی، مدیریت می شود ، می توان بر محیط زیست مدیریت نمود ؟ طبیعتا برای پاسخ به این سوال نیاز داریم تا بدانیم که محیط زیست دارای چه ویژگی هایی است تا بعد از آن به این نتیجه برسیم که بهترین سیستم مدیریتی برای محیط زیست کدامست؟

مصاحبه صنعت خودرو و توسعه پایدار نگرانی های بشر در زمینه محیط زیست در ابعاد مختلف هنگامی مشهود گردید که با توسعه صنعتی و استفاده از منابع معدود تجدید پذیر و غیر قابل تجدید کره مسکونی رو به فزونی نهاد. رشد و توسعه جوامع از یک سو با صنعت، تکنولوژی و از سویی دیگر با تخریب محیط زیست ارتباطی تنگاتنگ دارد. اساسا خوش بین ترین دوستداران محیط زیست هم باور ندارند که بتوان همراه با توسعه صنعتی محیط زیست دست نخورده و بکر باقی بماند. رشد شدید جمعیت و نیازها عامل اساسی در تقابل توسعه و محیط زیست است. مدیریت محیط زیست نیز نمی تواند به دنبال چنین امر محالی باشد. بنابراین کاهش هدفمند و سیستماتیک آلودگی ها و اثرات تخریبی در روند توسعه پایدار برای حفظ و تضمین سلامت، رشد و بقای حال و آینده موجودات زنده و بستر حیاتشان مد نظر است. شناخت و تاکید بر این مفهوم شاید در برخی کشورها و در بسیاری موارد، مایوس کننده به نظر رسد، اما حداقل این حسن را دارد که مشخصات یک افق روشن و پذیرفتنی را در موضوع توسعه برای هر بخش ایجاد کرده است. در این میان، بخش صنعت به دلیل بهره برداری پرشتاب از منابع، ساخت و تولید انبوه محصولات صنعتی در صف مقدم این رویکرد قرار می گیرد. بخش صنعت به طور اعم و صنعت خودرو به طور اخص در کلیه بخش های چرخه حیات خود، از بهره برداری از منابع طبیعی، ساخت، تولید، مصرف و پس از مصرف در تعامل مستقیم و غیرمستقیم با محیط زیست قرار دارد. به این ترتیب دیدگاه سازی در بخش های مختلف صنعت- در این جا خودروسازی- می تواند بر کنترل و کاهش پیامدهای منفی توسعه بر محیط زیست موثر باشد. از این رو فرصتی فراهم شد با آقای مهندس مهدی مظلومی کارشناس ارشد بهداشت، ایمنی و محیط زیست یکی از صنایع خودروسازی کشور در این حوزه در خصوص محیط زیست و صنعت خودرو گفتگویی داشته باشیم.

سازمان بداخلاق: قاتق نان یا قاتل جان؟ نوشته دکتر سید حسین کاظمی امروزه نگرانی در خصوص کژکارکردها و آثار سوء پیشرفت شتابان فناوری های ارتباطی بخش متداول و متعارفی از زندگی فکری ما شده است و کم تر کسی یافت می شود که هشدار نفوذ و شیوع اختناق آور این فناوری ها به گوشش نخورده باشد. پیرامونمان مشحون از فیلم های سینمایی و کتاب هایی است همچون ماتریکس و نابودگر که اندیشناکمان می کنند از روزی که ماشین های خودساخته و خوش خدمتمان هوای خیانت کرده و تسخیرمان کنند؛ چنان که «گالم » افسانه ای یهودیان، با آنان کرد. طرفه آن جاست که نخستین نمودهای این تسخیرشدگی را، چنان چه در «عصر جدید» چارلی چاپلین به تصویر کشیده شده، در خود این جریان فکری هشداردهنده می توان دید؛ اندیشه ای غیرخودنگر که نه کنترل جسمی، بلکه کنترل فکری صاحبانش را به دست تفکر پیروی ماشین سپرده است (نقد ماشینی شدن و به اسارت ساخته خویش درآمدن تنها شاید در این معنا، راست آیین باشد). با این حال در جوامع آکنده از رسوایی ها و خیانت های سازمانی (شرکتی/نهادی)، در جایی که به عنوان نمونه در فاصله ای کم تر از یک ماه نخست می شنوید آب هایی که به اسم آب معدنی و آشامیدنی می نوشیدید بعضا سلامت لازم را نداشته و حتی مضر بوده اند و سپس حیرت زده آگاه می شوید که در هفده کارخانه تولید آبلیمو حتی یک قطره آبلیمو هم یافت نشده، بیم اسارت بشریت در چنگ ماشین های هوشمند خودساخته بیش تر به «شبه مساله» می ماند تا مساله. به این معنا اگر بنگریم، هم اکنون نیز اسیر همین ماشین های هوشمند آینده هستیم، نه به صورت فکچوال بلکه اینتلکچوال.

واحدهای بازاریابی را دریابید نوشته علی عیاری مقدمه در کشورهایی که اقتصاد آن ها رقابتی است، متخصین بازاریابی از ابتدای تاسیس با شرکت ها همراه می شوند . زیرا هر قدم اشتباه در تصمیم های بازار می تواند بهای سنگینی را به سهام داران تحمیل نماید. در کشور ما که اقتصاد آن عمدتا دولتی است و فضای رقابتی در آن جدی نیست، متخصین بازاریابی زمانی به شرکت ها دعوت می شوند که تلاش های قبلی برای خروج از بحران رقابت به نتیجه نرسیده اند . متاسفانه دلایل متعددی داخلی وجود دارند که موجب می شوند این تلاش ها به نتایج مناسب و مثبت ختم نشوند. یکی از نتایج نامطلوب جنبی این است که مدیران ارشد به این باور اشتباه می رسند که علم بازاریابی در ایران قابل اجرا و پیاده سازی نیست. در این نوشتار به برخی از دلایل این شکست خواهیم پرداخت .

استرس های محل کار چه تاثیری روی سلامت دارند؟ بله! ممکن است از دست رییس تان سکته کنید! نوشته سوادا مارکاریان پژوهش های بسیاری مانند مطالعه سال 2008 کالج دانشگاهی لندن که نتیجه آن در هفته نامه لنست چاپ شده، نشان داده اند که اشتغال در محیط های کاری پراسترس احتمال بروز سکته قلبی را تا 23 درصد افزایش می دهد. آخرین پژوهش انجام شده در بیمارستان زنان بوستون نیز نشان داده زنانی که در محیط های کاری بسیار پراسترس شاغلند تا 40 درصد بیش تر از هم سالان خود در معرض ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی مانند سکته قلبی قرار دارند. نتیجه هزاران پژوهش دیگر را می توان در یک معادله ساده خلاصه کرد؛ قرار داشتن در برابر استرس زیاد در درازمدت باعث افزایش احتمال ابتلا به مشکلات جسمی و روحی مانند افسردگی، اختلال خواب، چاقی، سکته قلبی و مغزی و... می شود. بنابراین ماجرا جدی تر از آن است که نادیده اش بگیریم. شاید وقتش رسیده تا محیط کارمان را دوباره ارزیابی کنیم و اگر در چنین شرایطی قرار داریم قبل از آن که دیر شود تصمیمی جدی بگیریم. ذکر این نکته ضروری است که منظور از استرس محیط کار در این مقاله استرس های ناشی از ماهیت یک شغل مانند آتش نشانی، بیمارستان، اداره پلیس و... نیست بلکه استرس های ناشی از رفتارهای توهین آمیز، تبعیض، حق کشی، آزار و اذیت و... توسط مدیران یا همکاران در محل کار است.